taal


Je eigen pronouns opeisen is een hopeloos idee

Rik Smits 218

Door alle studentenboosheid over Gaza is het een beetje buiten beeld geraakt, maar er woedt op en rond onze universiteiten ook een felle strijd over persoonlijke voornaamwoorden, pronouns, overgewaaid uit de Verenigde Staten. Valt daarover te twisten dan? Als het aan het wokere deel van de studentenbevolking en andere aanhangers van identiteitspolitiek ligt wel. Voor hen draait immers het hele leven om hoe je je ‘identificeert’. Daarmee bedoelen ze niet wat er in je paspoort staat, maar tot welke groep, subgroep

Lees verder

Was Rob Jetten met zijn kleffe vakantieselfie hypocriet of niet?

Rik Smits 814

Is ‘klimaatdrammer’ Rob Jetten met zijn kleffe vakantieselfie uit een Argentijns oord op Instagram hypocriet? Wat te denken van e-bakfietsmafiosi met een grote mond over ons aller plicht tot asielopvang terwijl ze nog nooit zo’n zielige Afrikaan van dichtbij gezien hebben – en dat ook graag zo houden? En hoe zit dat met de immer olijke Matthijs van Nieuwkerk, waar een heuse mister Hyde in bleek te schuilen? Beschuldigingen van hypocrisie aan het adres van Jan en alleman zijn in

Lees verder

Wie weet nog wat ‘swaffelen’ is? Over taalaanvegers, de witwastaalval en hoe taalverandering werkt

Rik Smits 724

Het jaar loopt op z’n laatste benen, dus is het ranglijstjes- en verkiezingstijd. De onzinnigste verkiezing is wel die van het woord van het jaar, die sinds 2007 wordt aangezwengeld door woordenboekenmaker Van Dale en het Genootschap Onze Taal. Dit jaar kunt u ten digitalen kantore van hoofdredacteur Ton den Boon uw stem geven aan vondsten als bestuursschaamte, sportfluencer of vreugdebier. Vorig jaar was de winnaar klimaatklever, wie weet nog zonder nadenken wat dat was? Wat was de importantie van het dieptepunt swaffelen uit 2008 en

Lees verder

Waarom de bank u zo graag tutoyeert

Rik Smits 755

In het kielzog van de plotselinge golf van overgevoeligheid die blanken een paar jaar geleden pardoes wit schilderde, vrouwen van hun vrouwelijke vormen beroofde en ‘dames en heren’ degradeerde tot het kleurloze ‘beste reizigers’, vond in Nederland ook een heel andere verregaande omslag plaats. Welhaast als bij toverslag begonnen allerlei bedrijven en instellingen, de rijksoverheid voorop, hun clientèle niet langer met u, maar met jij en jou aan te spreken. Wat we op papier al tientallen jaren alleen van het

Lees verder

Wat minister Dijkgraaf doet tegen de studententsunami, is te mager en komt te laat

Rik Smits 824

Alweer jaren geleden ging ik met een goede vriend een hapje eten bij VIP in Leiden, toen het dienstertje dat aan tafel kwam geen woord Nederlands bleek te spreken. Er kwam alleen gebroken Engels uit deze internationale studente. Nu spraken wij toevallig die avond geen Engels, dus ging alles verkeerd. Uiteindelijk bekloegen we ons bij de wel Nederlandstalige ‘manager’, die ons toebeet dat we hier vertoefden in ‘een in-ter-na-tio-náále omgeving’, waarop wij riposteerden dat die omgeving gewoon een goedkope pizzatent

Lees verder

Drie cursiefjes 3 – The Lone Ranger

Rik Smits 905

Eenzaam zwerft hij over de uitgestrekte vlakten van dorp naar vlek: de Lone Ranger. Hier arresteert hij een booswicht, daar regelt hij onenigheid over een stuk land, en weer ergens anders zorgt hij voor rust en orde tijdens een van geestrijk bocht doordrenkte jaarmarkt. Werkt hij in de verste buitengewesten, dan dringt het nieuws uit de grote wereld slechts langzaam en mondjesmaat tot hem door. Hij is heer en meester op zijn terrein. Hij vertegenwoordigt de wet, maar hij gaat

Lees verder

ChatGPT vernietigt de werkelijkheid

Rik Smits 847

Het moet gezegd, het inmiddels veelbesproken taalprogramma ChatGPT dat in november 2022 de wereld verraste, levert ogenschijnlijk indrukwekkende communicatieve prestaties. Maar schijn bedriegt. ChatGPT is een ramp, doordat het ons werkelijkheidsbegrip en onze kennis ondermijnt. Een fundamenteel probleem dat vooralsnog zonder oplossing blijft. Gelikt is het woord voor de teksten die ChatGPT produceert, want dit staaltje artificial intelligence (AI) excelleert in beleefde pluimstrijkerij. Het schrijft vlotte, nogal clichématige verhalen. Daar is het op getraind. Maar wie even verder kijkt, ziet

Lees verder

Drie cursiefjes 1: Doodlijn

Rik Smits 795

‘Tja jongen,’ zegt de oude columnist meer tegen zijn glas dan tegen zijn tafelgenoot, ‘wat jij nou bedoelt, daar hebben de Engelsen zo’n mooi woord voor. Zo’n uitdrukking die je niet kunt vertalen: a roving eye.’ De wat gezette man tegenover hem kijkt met een kort, half geamuseerd knikje langs hem heen. ‘A roving eye,’ herhaalt de columnist op gedempte toon, alsof hij de smaak van die woorden zo lang mogelijk wil blijven proeven. ‘Weet je wat dat is?’ kijkt

Lees verder

De tragiek van het taalaanvegen

Rik Smits 1027

Al in de zeventiende eeuw vonden toeristen als de Engelse topambtenaar en dagboekschrijver Samuel Pepys de toenmalige Republiek der Verenigde Nederlanden, die hij overigens zeer bewonderde, een raar egalitair landje waar de kinderen brutaal waren en de vrouwen ongezeglijk. Nu, dik 350 jaar en een anti-autoritaire revolutie later, is die ogenschijnlijke sociale verplatting zover voortgeschreden dat zelfs de woorden die machtsverschillen aanduiden taboe verklaard zijn. Sinds de jaren zestig hebben baas en chef plaats gemaakt voor manager en leidinggevende, medewerker

Lees verder

De wolf en de taal van de dood

Rik Smits 1137

Dieren hebben in de afgelopen decennia flink aan status gewonnen en worden veel uitgebreider beschermd dan voorheen, deels als gevolg van culturele veranderingen, deels ook dankzij actieve, soms fanatiek activistische lobbyclubs. Die ontwikkeling weerspiegelt zich in de steeds menselijker termen waarin we over dieren en hun dood praten, en wordt erdoor versterkt. Dat klinkt nobel maar het dier is er niet bij gebaat.  “Opnieuw lijkt er een wolf te zijn vermoord in Nederland”, tweette actiegroep Animal Rights op 29 september, en

Lees verder